geschreven door Dick de Kleuver
4 fasen en 11 kinderen
Grofweg is het leven van Johannes de Kleuver in 4 delen op te splitsen: Een onbekend begin en 3 huwelijken.
1e Fase 1835-1860
Het verhaal begint in de Zilversteeg in Utrecht. Op 12 oktober 1835 wordt daar Johannes geboren. Zijn moeder Maria de Kleuver (net 20 jaar) wordt bij de bevalling geholpen door een buurman, die ook de aangifte doet.
In de akte staat dat de vader onbekend is. Maria is dan werkzaam als dienstbode bij de familie Manus in Amsterdam. Tot aan 1854 zijn er (tot nu toe) geen gegevens van Johannes te vinden.
Gissen kan natuurlijk. Zou hij in een weeshuis zijn opgenomen? Vlakbij in de binnen-stad van Utrecht bevindt zich het Burgerweeshuis en ook het StadsAmbachts-kinderentehuis of Utrechts kindertehuis van de Edele Vrouwe van Renswoude (aan het einde van de Lange Nieuwstraat).
Koning Willem I heeft de afscheiding van België in 1830/31 nooit kunnen verkroppen. Dus hield hij het leger paraat, wat heel veel overheidsgeld kostte. Na ruim 8 jaar werd eindelijk besloten het leger niet langer paraat te houden. Maar de dienstplicht bleef gehandhaafd en elke 19-jarige werd sinds 1839 opgeroepen voor registratie voor de Nationale Militie.
In 1854 is Johannes 19 jaar en wordt hij ingeschreven in het register voor de Nationale Militie.
Hij krijgt een nummer, wordt opgemeten en zijn uiterlijke kenmerken worden genoteerd. Hij is 1 el, 5 palm, 8 duim en 0 streep lang. (In die tijd werden de maten omgezet naar het metriek stelsel, maar de oude namen werden nog gehanteerd. Hij was dus 1 meter 58 lang.)
En de beschrijving van zijn gezicht zou zomaar de beschrijving van het gezicht van zijn zoon Hermanus Tobias kunnen zijn!
Het beroep van Johannes is sigarenmaker. Het kan zijn dat hij dat geleerd heeft in de fabriek van Ribbius Peletier. In de lijsten van personeel, Ribbius hield dat haarscherp bij, komt een Kleuver voor in de Deksnijderij in augustus 1851. Hij verdiende f. 1,50 op 2 augustus, op 9 augustus en op 16 augustus. Op 23 augustus is dat nog maar f. 0,75 en na die datum komt hij niet meer voor. Als 15 jarige heeft hij hier misschien het vak geleerd.
Hij woont in de Nieuwstraat wijk A, nr 760. Het adres Lange Nieuwstraat is sinds 1597 bekend onder de naam ‘Beyerskameren’. Dat zijn kleine woningen, beheerd door een stichting met een fonds uit de nalatenschap van Adrian Beyer. Ze waren bedoeld als vrijwoningen voor armen. In de tijd van Johannes kan hij daar gratis wonen en krijgt hij jaarlijks een toelage. (Zie de bijlage.)
Omdat Johannes bij zijn huwelijk een “certificaat van voldoening aan de militie” kon overleggen, mogen we aannemen dat hij feitelijk de eerste oefening (3 tot 12 maanden in de kazerne) heeft meegemaakt en daarna 4 jaar kon worden opgeroepen voor herhalingsoefeningen en inspecties.
2e Fase 1860-1868
Maria van Duijst (er staat in de akte “van Duijs”, ongetwijfeld een schrijffout) is 26 jaar als ze in het huwelijk treedt met Johannes de Kleuver, een 24 jarige sigarenmaker. En kijk, daar is ook Maria op het stadhuis in Utrecht. Zij geeft toestemming voor het huwelijk en zet haar handtekening.
Johannes en Maria krijgen 3 kinderen: Maria Wilhelmina in 1861, Johanna Sara in 1863 en Wilhelmina Hendrika in 1867. Maar dan wordt het verhaal treurig: Wilhelmina Hendrika overlijdt op 23 augustus als ze 5 maanden is en krap 3 maanden later op 26 november overlijdt moeder Maria van Duijst. Ze wonen dan in de Nicolaisteeg B 230c.
(Adressen daarvoor: Korte Rozendaal, Nicolaisteeg en Grutterspoort.)
3e Fase 1868-1876
Een half jaar na het overlijden van Maria trouwt Johannes met de 34-jarige Sophia van der Wilk.
Johannes, nog steeds sigarenmaker, is dan 32 jaar. Zijn moeder is er nu niet bij.
Ook in dit huwelijk worden er 3 kinderen geboren: Jacob in 1869, Sophia in 1872 en Wilhelmina in 1875. Maar ook nu slaat het noodlot toe: 7 dagen na de geboorte van Wilhelmina sterft moeder Sophia en 7 maanden later ook nog eens het kind Wilhelmina. Het adres is Nicolaaskerkhof A 204.
Op de overlijdensakte van Wilhelmina staat dat Johannes blauwverver is. Waarschijnlijk gaat het om het met indigo verven van kleding, omdat kleuren snel vervaagden en de kleding er zo weer netjes uit zag. Als men in de rouw was werd het extra blauw geverfd, bijna zwart. Het is geen chique beroep, maar misschien leverde de sigarenmakerij te weinig op. (Zie de bijlage.)
| Interessante details: Getuige bij de aangifte van de geboorte van Jacob (en later ook bij die van Sophia) is Coenraad Joseph de Kleuver, sigarenmaker, oud 23 jaar. Bij de geboorte van Wilhelmina zijn de getuigen: Joseph de Kleuver, sigarenmaker, oud 26 jaar en Rijk de Kleuver, smid, oud 24 jaar. Hoogstwaarschijnlijk zijn dit alle drie neven van Johannes, zonen van Jan de Kleuver en Margaretha van Koetsveld. En Jan is weer de zoon van Joost de Kleuver en Willemijntje de Kleuver. Joseph en Rijk vormen een tweeling. (2 jaar na elkaar geboren. Dat moet een foutje in de archieven zijn.) De familierelatie wordt blijkbaar redelijk onderhouden. Zou Johannes na zijn geboorte misschien bij zijn oom Jan en tante Margaretha zijn ondergebracht? |
4e Fase 1876-1885
Opnieuw treedt Johannes, nu 40 jaar oud, in het huwelijk. Op 22 maart 1876 trouwt hij met Jacoba Wilhelmina Zwaan (27 jaar) . Zij is op 25 mei 1848 in Leeuwarden geboren en haar moeder (weduwe) is getuige bij het huwelijk in Utrecht. Waarschijnlijk trekt Jacoba Wilhelmina bij Johannes in op het Nicolaaskerkhof. Hij is nog steeds stoffenverver.
In december treffen we de familie aan in Amsterdam: Oetgenspad ZZ 77, nu bekend als de Eerste Oosterparkstraat. Het zijn Johannes en zijn vrouw, Maria Wilhelmina, Johanna Sara, Jacob en Sophie.
Er wordt een meisje geboren in Kampen op 5 februari 1877 en deze krijgt de namen van haar moeder: Jacoba Wilhelmina.
Op 9 maart 1878 verhuizen ze naar Kralingen (Rotterdam) en gaan wonen in de Lambertusstraat 85. Alleen Maria Wilhelmina (17 jaar) vertrekt pas op 23 november en gaat haar eigen weg naar Utrecht. Op 26 juni wordt Beijken geboren, maar in het voorjaar van 1879 overlijdt ze, 10 maanden oud.
En dan ….. op 30 april 1881 ….. wordt Hermanus Tobias (mijn opa) geboren.
Zijn vader is nog steeds stoffenverver, maar dat duurt niet lang meer. In 1882 is hij weer sigarenmaker. Moeder heeft geen beroep, zoals dat gebruikelijk was in die tijd.
Jacob, zoon van Johannes en Sophia van der Wilk, sterft in 1882, 12 jaar oud.
Jacoba Wilhelmina Zwaan en Johannes de Kleuver krijgen in totaal 5 kinderen. De andere twee zijn: Paulus de Kleuver in 1882 en Willemijntje in 1884.
Johannes de Kleuver en Jacoba Wilhelmina Zwaan.
De kinderen: Johanna Sara (1863, kind van Maria van Duijst) en Jacob (1896, kind van Sophia van der Wilk)
Op de foto is te zien dat Johannes niet recht staat. Hij is mank. Misschien was hij dat al bij geboorte, maar zeker is dat niet.
Wat er na januari 1884 gebeurt is kunnen we alleen maar raden, maar het zal niet prettig zijn. Op 5 augustus van dat jaar vertrekt moeder Jacoba Wilhelmina Zwaan, samen met Sophia, Jacoba Wilhelmina, Hermanus Tobias, Paulus en Willemijntje van Kralingen naar Utrecht. Johanna Sara (20 jaar) gaat 4 maanden later naar Rotterdam. En Johannes blijft alleen achter. Hij verhuist nog wel naar de overkant: Lambertusstraat 92. (Maar het kan ook een hernummering zijn van de gemeente Kralingen.)
Op 30 mei 1885 overlijdt hij, nog geen 50 jaar oud.
Jacoba Wilhelmina Zwaan hertrouwt in 1893 en overlijdt op 14 december 1917.